Modeya Kinc U Bergên Kurdan Ya Bi Hezaran Salan -2-

Bêguman mode tiśtekî ebstrekt e, pirr zu dikare di nav xwa da guhartinan ćêbike.

Źiber vê yekê ye ku di nav civakan da pîśeyeke bi navê «mode» derketiye.

Helbet divêt meriv hindek hêlên modeyê yên klesîk u daîmî źî źi bîr neke.

Mode ne mecbur e ku śev u roź di nav xwa da biguhere.

Lê mixabin ligorî normên hîro yên modern ev buye mecburiyetek. Di vir da zêde kirina kapîtalê buye bingeh. Dan u standin, hafirandin, tev ligorî śertên bazarê tên bi rê va birin.

Berhemên hafirandî bi tevayî źî ligorî hest u zewqên merivan yên kurtedemkî têne amade kirin.

Źiber vê hindê ye ku bazara van kinc u bergên hafirandî li ser bazarê zêde nikarin di rewacê da bimînin.

Mode êdî di destê fîrmeyên mezin da buye hobiyeke bi hêz. Camêr însanan ligorî menfeetên xwa dîzayn dikin. Mesele źi salek berê da modenasên hemî fîrmeyan li ciyekî tên ba hevdu u rengên ku ewê di sala tê da wekî mode werin bi kar hanîn, diyar dikin. Ango camêr rengên kincan, erebeyan, turikan, solan, mobîlyeyan ..., hemiyan źî amade dikin u paśê źî dest bi îmeletê dikin.

Tabî di dema berê da ew luksa hîro tune bu.

Îmkana hemî mode u rengan tune bu ku xwa îddîa bikin.

Bêguman di nav van hezaran salan ra gelek berhemên ku hatî bunn hafirandin, handa bunn u ćun. Ev seleksiyona xwezayî di nav hemî huneran da bi vî hawî ćêdibe.

Yên ku hestên însanan di berhemên xwa da baś dikarin b’înin zmên, pirr baś dikarin hîtabî hestên wan yên biyoloźîk bikin, bivêt-nevêt dibin mayînde.

Me got kinc u bergên kurd ...

Źibo vê yekê pirtuka pêxember Zerdeśt źî ćavkaniyeke pirr girîng e (digel pirtuka RigVed ya Hîndistan’iyên berê).

Di nav Avesta’ya Zerdeśt da înformesiyonên hêźa yên dîrokî hee ne, ku li benda lêkolînên zanyarî ne.

Gava împeretoriya medan ketî bu destê farsên segbav, farsan di śevekê da her tiśtê aîdî medan kir yê xwa.

Mesele xalê me Herodot dibêźe:

«Farsan cil u bergên medan li xwa dikirinn. Źiber ku ligorî baweriya wan (yên medan) źi yên wan xwaśiktir bunne, ...» (Herodot, Dîrok, I 135).

Bêśik farsên heram digel medan xwadî kompleksên mezin bunn; di her warî da.

Lê van bê bavan bi hezar u yek lîstikan xwa śibandin medan u paśê źî bi lîstikên qesrî bê teśxele destê xwa daynîn ser desthilata medan u ew kirinn koleyên xwa.
Źibo vê yekê źî Herofot dibêźe:

Medekî li qesrê.

«..., farsên ku demekê koleyên medan bunne, aniha bunne mîrên/xwadiyên medan.» (Herodot, Dîrok, I. 129).

Gelo ew kurdên ku hîro bi zmanê tirk, ereb u farsên qewad bîst u ćar seetan dikin ewteewt, ći ne?

Kompleksên wan, śexsiyetên wan yên têkćuyî îcar ći dixwazin îspat bikin, źibo ku tirk, ereb u farsên tecawîzcî ćend hestiyên pîs b’avêźīn ber devên wan?