Kolana Xalê Me Einstein

Heger dem hee’be, heger mekan hee’be, heger herdkêśî hee’be, xalê me Einstein źî hee ye.

Ahura Mazdha u ronahiya ebediyen.

Xalo ev dem, cîgeh / mekan u herdkêśî / gravîtasiyon li ser navê xwa tapu kiriye.

Źi berî ćend heftan bu, min źi piśtî demeke drêź pirtukek li ser kurteźiyana xalê me Einstein sîparîś daa.

Pirtuk hat. Nêzîkî pênc sed rupel tê da paldayî li benda min bun.

U ez dest pê dikim.

Nivîskar di beśa yekem da dema xwandina xalê me Einstein u kariyera wî ya di nav salên pey da nivîsiye.

Di beśa duyem da źî kurteźiyana wî ya sosyalî haniye zmên.

Tabî kêfa min zêde bi vê yekê nehat. Źiyana xalê me ya întellektuwelî u sosyalî pirr źi hevdu dur ketî bu. Halbuku serpêhatiyên di nav źiyana meriv da meriv nikare źi pêśeroź u ćarenivîsa meriv cihê bike. Her du źî bi hev ra dikemilin, yek ya din bi xwa ra dikewîne u teśeyeke din źê ćêdike.

Tevî ku xalê me xwandina bilind li Zürich’ê (li Swîsre’yê) bi dawî kiriye źî, paśê źiber bê kariyê berê xwa daye paytext Bern’ê. Bi hariyariya nasekî, li Bern’ê, li ba daîreya patentê karekî peyda dike, di sala 1902yan da. Di roźekê da qasî deh demoźkan / seetan kar dike. Di sala 1905an da teoriyên relatîvîteyê dinivîse. Źê ra dibêźin sala xalê Einstein yên zêrîn. Xalê me heta sala 1909an li daîreya patentê kar dike. Heta sala 1917an źî teoriya xwa ya relatîvîteyî u kêmasiyên wê yên heeyî serrast dike.

Źê pê va xalê me li ser yekkirina teoriya relatîvîteyî u teoriya quantumê kar dike. Kêm-zêde qasî sih salan pê ra miźul dibe. Lê mixabin nikare pirsgirêka heeyî ćareser bike.

Ez di dawiya salên 1980yan da li Bern’ê cî buyî bum. Heft salan li Bern’ê mayî bum. Tevî ku min bihistî bu xalê me Einstein li Bern’ê źiya bu źî, min qet ne'aniya bu bîra xwa ku ez carekê herrim l’ ciyê daîreya patentê u l’ mala wî temaśe bikim. Di nav du salên xwa yên dawiyê da ez hema li paś Zangeha Bern’ê, di odeyeke pićuk da, li kolana Falkenweg 8 cî buyî bum. Zangeh źi mala min qasî sed mêtro dur bu.

Bern baźarekî pićuk u pirr aram e. Sosret e, meriv dibêźe qey dem u mekan li Bern’ê naguhere. Gava meriv di nav wan kolan u avahiyên kevin ra derbaz dibe, meriv dibêźe qey razeke veśartî di nav wan da hee ye.

Pirtukxaneya Baźêr, ku li taxa baźarê kevin bu, wekî miknetis ez berbi xwa va dikiśandim. Hingê hîn înternêt tune bu. Meriv pirtuk tenê bi kartên dagirtî dikariya sîparîś bidaya.

Gava ez roźekê bi tesedufî rastî ferhenga pirtuka Avesta’yê hatim, źiyana min źi binî va guheriya.

Źi piśtî ku min ferheng sîparîś daa, u bi qasî seetekê li bendê mam, min ew girt u bi lez daketim salona xwandinê. Li ciyekî vala runiśtim, min lempe vêxist u l’ peyvan mêze kir. Min dixwast tiśtekî b’ min nas di nav wê ferhengê da bibînim. Min dizaniya ku ez ê di nav wê da tiśtekî nas peyda bikim.

Xalê me Ferdinand Justi ew ferheng di sala 1864an da daye ćapê.

Paśê min mêze kir ku di bin gelek peyvên Avesta’yê da xalê me peyvên kurdî źî daye.

Źi piśtî demekê ez rabum ser xwa u ćum resepsiyonê, min ê destur bixwasta źibo ku min bikariya ew ferheng bi xwa ra bibira malê.

Bi destura canikan min ferhenga xwa kir nav turika xwa u derketim der.

Ez ewqas bextewar bum.

Bê hemdî min carina destê xwa dibir u datîniya ser turika xwa.

Min xwa bi xwa ra digot, vê gavê ez dizanim ez źi ku têm.

Kolana mala xalê me Einstein, ku ez di nav ra derbaz dibum, min źi bîr kirî bu.